อันที่จริง งานของนักบัญชีต้นทุนจะอยู่ในกิจการแทบทุกประเภท ไม่ว่าจะเป็นอุตสาหกรรม ผลิตสินค้า กิจการซื้อมาขายไป กิจการขนส่งสินค้า กิจการโทรคมนาคมและเทคโนโลยีการสื่อสาร หรือแม้แต่ร้านอาหาร ภัตตาคาร ร้านกาแฟ ฯลฯ แต่นักบัญชีต้นทุนที่เรามักจะมองเห็นและแยกส่วนงานออกมาชัดเจนจริงๆ มักอยู่ในกิจการที่มีกระบวนการผลิต โดยส่วนประกอบหลักของต้นทุน ได้แก่ 1. วัตถุดิบ 2. ค่าแรง และ 3. โสหุ้ยการผลิต (หรือต้นทุนทางอ้อมต่างๆ) นักบัญชีต้นทุนจะรวบรวมข้อมูลการใช้วัตถุดิบ ต้นทุนจากเครื่องจักร ค่าแรงงานทางตรงและทางอ้อม และปัจจัยการผลิตต่างๆ ฯลฯ
การเก็บรวบรวมข้อมูลต้นทุน ค่าใช้จ่ายต่างๆ นั้น เพื่อให้ทราบว่า สินค้าที่ผลิตออกมานั้นมีต้นทุนการผลิตเท่าไร ประสิทธิภาพการผลิตเป็นอย่างไร มีอัตราการสูญเสียเท่าไร มีผลิตภัณฑ์พลอยได้ (by-product) หรือไม่ มีต้นทุนการบำบัดของเสียที่เกิดขึ้นอย่างไร (ต้นทุนการบำบัดของเสียเป็นต้นทุนที่สำคัญตัวหนึ่งที่มักถูกละเลยหรือผลักภาระไปที่สังคมแทน)
งานของนักบัญชีต้นทุนจึงมีลักษณะเฉพาะและแตกต่างจากนักบัญชีการเงินค่อนข้างมาก นักบัญชีการเงินเป็นผู้รวบรวมข้อมูลทางการเงินในทุกๆ ส่วนของกิจการ เพื่อนำมาปิดบัญชี และจัดทำงบการเงิน ในขณะที่นักบัญชีต้นทุนจะมีขอบเขตงานเฉพาะและจำกัด (แต่ลงลึก) ในส่วนที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการผลิตหรือการดำเนินงาน (ที่เรียกกันว่า operation) โดยตรง
นักบัญชีต้นทุนจึงต้องทำความเข้าใจกระบวนการผลิต และขั้นตอนการดำเนินงานทางธุรกิจ เรียกว่า ต้องรู้มากกว่าเรื่องบัญชี จึงจะสามารถจินตนาการเพื่อออกแบบวิธีการรวบรวมต้นทุนด้วยเทคนิคที่หลากหลาย ไม่ว่าจะด้วยการเก็บตัวเลข ทำประมาณการ รวบรวมสถิติการทำงานที่ผ่านมา การใช้ต้นทุนมาตรฐานมาช่วย เพราะในความเป็นจริง ใช่ว่าเราจะสามารถเก็บตัวเลขต้นทุนที่เกิดขึ้นจริงๆ ได้ในทุกกรณี
สมัยก่อนนักบัญชีต้นทุนมักจะทำงานในกิจการที่มีโรงงาน เนื่องจากเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับข้อมูลและเนื้อหาที่อยู่ในสายการผลิต ทำงานร่วมกับวิศวกร ร่วมกับฝ่ายผลิตในการเก็บข้อมูลและนำข้อมูลที่เกี่ยวกับการผลิตมาประมวลผล เพื่อใช้เป็นตัววัดว่า การผลิตสินค้าชนิดต่างๆ มีส่วนประกอบต้นทุนอย่างไร วิธีการได้มาซึ่งข้อมูลเหล่านี้ก็จะต้องอาศัยเทคนิคและตัวช่วยพอสมควร เนื่องจากการใช้ทรัพยากรในบางช่วงการผลิตอาจจะได้ข้อมูลมาค่อนข้างยาก หากไม่มีเครื่องมือที่เป็นมาตรวัดหรือมิเตอร์ที่ระบบสามารถบันทึกตัวเลขเพื่อเก็บข้อมูลได้
นักบัญชีต้นทุนจึงต้องเป็นผู้ที่มีความรู้ความเข้าใจในขั้นตอนและกระบวนการผลิตพอสมควร อาจจะไม่ใช่ในเชิงวิศวกรรม แต่ต้องเข้าใจขั้นตอนและจุดสำคัญในการวัดตัวเลขต่างๆ เพื่อนำมาประกอบการการวิเคราะห์ต้นทุนการผลิต หรือมองการผลิตในเชิงเศรษฐศาสตร์ที่จะนำตัวเลขมาวัดประสิทธิภาพ และความแตกต่างของการผลิตแต่ละงานได้
กิจการซื้อมาขายไปก็ต้องมีนักบัญชีต้นทุน
มีกิจการบางประเภทที่แม้ว่าจะไม่มีการผลิต แต่การคำนวณราคาขายจำเป็นต้องทราบต้นทุนที่แท้จริงของสินค้า และต้นทุนสินค้าก็ไม่ได้ประกอบด้วยราคาสินค้าเพียงอย่างเดียว เช่น กิจการนำเข้าสินค้ามาเพื่อขายในประเทศ กิจการนำเข้าจะมีค่าใช้จ่ายในการจัดหาสินค้ามาเพื่อขาย มีค่าระวางเรือ มีค่าขนส่งสินค้า มีค่าภาษีมูลค่าเพิ่มจากการนำเข้า และมีอากรสินค้าจากการนำเข้า และผลต่างของอัตราแลกเปลี่ยน เนื่องจากนำเข้าสินค้ามาจากต่างประเทศโดยสั่งซื้อกันเป็นสกุลเงินตราต่างประเทศ
กิจการนำเข้าจึงต้องมีเจ้าหน้าที่เฉพาะในการคำนวณต้นทุน จัดทำใบรวบรวมต้นทุน ที่เรียกว่า Cost Sheet โดยแต่ละล็อตของสินค้าที่นำเข้ามานั้นจะมีส่วนประกอบของต้นทุนคล้ายๆ กัน แต่ไม่เท่ากัน
ต้นทุนร้านอาหาร ภัตตาคาร ร้านกาแฟ
การทำต้นทุนของกิจการที่เป็นร้านค้า ร้านอาหาร ภัตตาคาร ก็คล้ายกับการทำต้นทุนการผลิต ต้นทุนทางตรงอาจจะเป็นอาหารสดอาหารแห้งที่ใช้เป็นวัตถุดิบในการทำอาหาร เม็ดกาแฟที่ใช้ในการชงกาแฟแต่ละแก้ว เงินเดือนพ่อครัว ผู้ช่วยพ่อครัว บาริสต้า ต้นทุนทางอ้อมอาจจะเป็นเครื่องปรุง เครื่องเคียง จานชาม พนักงานจดอาหาร พนักงานเสิร์ฟ พนักงานล้างชาม โสหุ้ยการผลิตอาจจะเป็นค่าน้ำ ค่าไฟ ค่าเช่า ค่าเสื่อมราคาอุปกรณ์ต่างๆ ในร้าน ซึ่งนักบัญชีต้นทุนจะต้องประยุกต์แนวคิดของบัญชีต้นทุนให้สอดคล้องกับธุรกิจนั้นๆ
บทความโดย : https://www.technologychaoban.com
